Kant en Kunst

Wie er Kant op naleest op de nederlandstalige wikipedia (dat komt er van als je je schrijvers niet betaald, dan doen minderheidstalen als Nederlands het in het begin heel slecht), komt uiteindelijk bij de citaten terecht (komaan, wie wil er nu niet Kant kort samenvatten?). De leukste zijn natuurlijk degenen zonder bron. Net zoals het leukste verhaaltje over Kant er 1 is dat meer dan waarschijnlijk niet waar is. Hier zijn de uitspraken:

Zonder bron

• "De mens is een ziekte op de huid van de aarde"

• "Mijn filosofie heeft me niets bijgebracht, maar veel bespaard."

• "Omdat geluk niet een ideaal van het verstand is, maar van de verbeelding."

• "Over smaak valt wel te twisten, maar niet te discussiëren."

Nu moet ik er meteen bij zeggen. Ik zag mezelf altijd als esthetisch relativist. Ik denk dat mezelf dat nog steeds kan noemen. Al zal ik niet zo kort door de bocht gaan door te stellen dat Nietzsche ongelijk had over de hele lijn. Dat zou een te gemakkelijke manier zijn om met esthetica af te rekenen. Als moraalwetenschapper zie ik in dat Kant het de moeite vond er een derde kritiek aan te wijden, ik heb nooit esthetica gekregen (behalve in het middelbaar, maar dus niet als moraalwetenschapper) en dat ik geen kunstwetenschapper ben. Toch zie ik in de Verlichting de neiging van filosofen de Rede te poneren als voldoende om aan ethiek te beginnen. Als naturalist (de enige te hanteren methode om tot wetenschap te kunnen komen, me dunkt) ben ik best bereid de beginselenmoraal als een fenomeen van redelijke en dus morele wezens te poneren. Schoonheid, die volgens Kant verschilt van smaken, herleid ik tot zaken als symmetrie en andere fitness-psychologische mechanismen. Zoals de formule van Euler plots gelijk is aan beide kanten. Soms is dat directer (universeel aantrekkelijk gezicht), soms indirect (abstracte concepten). Zit dat in een schilderij? Voor mij enkel wanneer het leven imiteert. Paul Bloom vertelt hoe we van kunst genieten. Vaak omdat we het oorspronkelijke willen (is schaars en dus duur en zodoende een middel tot status). Het genieten zelf, daarvoor laat ik even dit schilderij zien:

Dit is dan misschien wel objectief mooi, zoals welzijn objectief goed is en rechtvaardigheid een middel om het te bereiken; ik denk niet dat we daarom zijn werken moeten lezen. Laten we durven onszelf van ons verstand te bedienen, zonder leiding van een ander. Dat is Verlichting; dat is helaas, nooit voorbij.

Indien er filosofen dit lezen: Utilitarisme ligt in het verlengde van het project van de Verlichting. R.M. Hare had gelijk om alle fouten redenen. Maar hij had redenen, net zoals Kant en daarom alleen al zijn ze deel van dezelfde traditie. De recentste trend is misschien wel de Gentse traditie.