zaterdag 20 augustus 2011

We Come In Peace (Shoot to Kill)

(Dit stuk is geschreven door Casper Verbuyst en verscheen voor het eerst in Van Stof Tot Nadenken, 2010)

Ik geef toe: ik ben een star trek fan. Neen, ik heb geen rubberen Vulcan oren in mijn schuif liggen of een bat'leth reproductie aan de muur hangen en mijn kennis van het Klingon is hoogstens passief. Maar ik ben wel vertrouwd met de meeste tv-series en ook de speelfilms zijn mij niet vreemd. En indien de situatie er zich toe leent, durf ik wel eens een subtiele referentie te maken naar de Borg. Ik ben een pseudo-trekkie. Waarom deze interesse? Naast het feit dat het star trek canon in essentie de kronieken zijn van ontdekkingsreizigers in space, meer dan reden genoeg op zichzelf, ben ik sinds jongs af aan gefascineerd door de subtiele maatschappijkritiek die verweven zit doorheen de series. Om maar meteen met de deur in huis te vallen: in de toekomst zijn we allemaal commies. En vegetariërs. Toegegeven, vegetariër zijn is niet moeilijk als je replicator op commando ethisch verantwoorde côte à l'os assembleert met als enige ingrediënt een beetje energie uit een koude fusiereactor. En indien er bijna geen materiële tekorten meer bestaan verdwijnt het sportieve element van het kapitalisme als sneeuw voor de zon.

Maar zelfs op de aarde, uiteraard het centrum van de United Federation of Planets en een baken van vredevolle samenwerking tussen alle soorten die genoeg op mensen lijken voor de occasionele interplanetaire seksscène, een gegarandeerd kijkcijferkanon onder het doelpubliek van puberende tienerjongens, is niet alles altijd peis en vree in de 24ste eeuw. De collectieve welvaart, die voornamelijk bestaat uit automagisch geproduceerde schone en veilige energie, wordt op een egalitaire wijze verdeeld onder de hele wereldbevolking. Van armoede is geen sprake en de gestegen levensverwachting wordt opgevangen met een cocktail van medische vooruitgang en een verfrissend respect voor ouderen. Het milieu doet het, onder de rationele planning van de mens, beter dan ooit tevoren. Maar veruit het grootste deel van de ruimtevaart en het wetenschappelijk onderzoek, cruciale aspecten van deze futuristische wereld, valt onder het bewind van een hiërarchisch militair orgaan dat actief is binnen alle lagen van de maatschappij. Het meest gegeerde goed blijft hetzelfde wat het anno 2010 ook is: macht en aanzien. Jawel, in deze utopie hebben we de ketens van het kapitalisme van ons afgeworpen en een ethiek van tolerantie en verdraagzaamheid voor (bijna) alle levende wezens geadopteerd, maar we zijn nog altijd niet vies van een mooi omlijnde en sterk hiërarchische dominantiestructuur. In tegendeel, wanneer elk statusvoordeel uit geld en eigendom verwaarloosbaar wordt, is excelleren op professioneel vlak meer dan ooit de beste gok om macht te vergaren. En wil je echt carrière maken dan is er maar één keuze: join the army.

Ordehandhavers van de hele mensheid en omstreken, geboren uit de as van een nucleaire holocaust en de revolutie die volgde uit dit apocalyptisch falen, de United Federation of Planets Starfleet zoekt onophoudelijk naar nieuwe rekruten. Van naar 24ste eeuwse standaarden zo goed als ongeschoolde plebs die als kanonvlees kunnen worden gebeamed naar schier onbewoonbare planeten tot hoogopgeleide topwetenschapers van het kaliber dat enkel een verlichte maatschappij kan produceren om te garanderen dat het schip optimaal blijft presteren, er is een plaats voor iedereen die ideologisch conformeert en allen krijgen ze uitvoerige militaire training, een kajuit met zicht op de sterren en een spandex uniform in een kleurtje dat hun functie en dus waarde aanduid. Wie kan zich niet scharen achter Starfleet’s nobele doel, de Melkweg verkennen, contacten smeden met onbekende civilisaties en de collectieve kennis van de mensheid verbreden? Ex astris, scientia!

Uiteraard moet er hier en daar eens een offer worden gebracht. Sommige buitenaardse soorten misinterpreteren onze vriendschappelijke radiogroet wel eens als een aanval, bijvoorbeeld wanneer de resulterende straling blijkt hun schedel te doen smelten, en dit kan soms wel eens op een confrontatie uitlopen. In dergelijke gevallen is het aan de dappere heren en dames van Starfleet om zichzelf, en dus ook ons, te beschermen en dit desnoods met geweld. Gelukkig reizen de meest briljante wetenschappers van hun tijd mee op deze ruimteschepen en zijn de meeste naast hun dayjob als botanist of chemicus ook gespecialiseerd in op plasma gebaseerde phasers en quantum torpedos. Als extra motivatie om hun schip met hand en tand te verdedigen, nemen ze ook hun uitgebreide familie mee aan boord, die in geval van schipbreuk vaak mee met het schip ten onder gaat. Je zou van minder willen wederkerig beneficiële handelsrelaties aangaan met de vreedzame federatie.

Wat een verwarrende en onnodig pluralistische wereld leven we toch in, in contrast met deze visionaire toekomstvisie. Zal de mensheid de nodige eenheid bereiken die noodzakelijk is om reële vooruitgang te boeken? Of zal onze reis naar de sterren worden belemmerd door kleinburgerlijke reformisten? Men kan slechts blijven dromen dat de utopische idealen geschetst in deze tv-serie die generaties nerds heeft geïnspireerd ooit doorsijpelen naar de echte wereld en de mensheid in vredevolle samenwerking zal streven naar een betere toekomst. Voor iedereen die er aan wil meewerken.

maandag 15 augustus 2011

Cultuurcheque Augustus

Sinds kort kan men de cultuurcheque langer gebruiken dan 30 juni. Namelijk tot 15 september.

Dat is heel wat. Zeer handig voor de student die tijdens het jaar geen tijd heeft voor cultuur, maar tijdens de zomermaanden meer rondlummelt in Gent dan in het boerevlaanderen.

Elke dag wandel ik voorbij Kunsthal Sint-Pietersabdij en vandaag had ik geen excuus om niet binnen te springen. De tentoonstelling die daar op me wachtte bleek "Ground" te heten van Bruno Stevens.

Een sterk staal fotografie te Palistina 2000-2010. Al betwijfel ik dat iemand 10 jaar nodig heeft om zoveel miserie te fotograferen in dat gebied. Ik zal maar niet speculeren wat hij met de rest van zijn tijd heeft gedaan. Hij was vroeger muzikant. Misschien ging zijn tijd daar naar toe. Of misschien trachtte hij de miserie van de onderdrukkers ook in kaart te brengen en was dat een heuse opdracht.

Ach, die was gemeen. Enkel omwille van het gebrek aan face-to-face interactie kan zo'n oversimplificatie geuit worden. Toen de toezichthoudster me vroeg wat het probleem nu juist was zei ik ook maar schaapachtig "religie". Wat moest ik zeggen? "De joden"? Als men een paar vooroordelen heeft, wil ik die best doorprikken. Maar de brave vrouw zat de hele dag op de foto's te kijken (van lijken, ruines, etc). Ze werd er duidelijk moedeloos van (ik ook trouwens tijdens het aanschouwen van de foto's) en dat is niet het moment om een zwart schaap aan te duiden. De woede en frustratie was in Palestina inmiddels reeds omgezet tot wanhoop. Aldus de folder die wat uitleg geeft bij de fotografie. Toen ze effectief zelf wat opperde "de mensen daar hebben een andere mentaliteit" (ik had een gevangenisbewaker aan eens hetzelfde horen zeggen over "oost-europese volkeren") begon ik dan maar mijn geopolitiek iets correctere analyse dat miljarden krijgen in militaire steun er kan voor zorgen dat de plaatselijke bevolking buitenspel werd gezet. Maar ik was op zoek naar foto 75. Dat was belangrijker dan een discussie met de vrouw aangaan, haar overtuigen Israël de boycotten en haar achter te laten, de staren op lijken met een daderfiguur in het hoofd.

Religie doorzag ze overigens ook onmiddelijk als drogargument. "Ze kunnen toch beiden hun eigen ding doen?", vroeg ze. Ik zei iets gevat over dat het om dezelfde gebieden ging. Maar natuurlijk ging het eerder om geopolitiek belang, strategische doelwitten en minder abstract: Water. Wie water heeft in deze woestijn, wint.

"Foto 75: Golan-hoogvlakten: Dit plateau van 65km op 20km werd in 1967 door Israël op Syrië veroverd. Alle oorspronkelijke bewoners werden verbannen met uitzondering van enkele duizenden Druzen uit vier dorpen in het uiterste noorden. Vandaag leven 17000 Israëli's hier in kibboetsen en Moshavs, samen met een groot deel van de Israëlische Defensietroepen."
Wat er niet bij vermeld staat is dat 15% van Israëls water hier vandaan komt. Dat water gaat overigens dus niet naar pakweg Syrië of Palistina.

Maar Bruno Stevens vertelt zeker geen Pro-Israël verhaal. Nee, hij laat het lijden zien van beide volkeren. Toch zijn de foto's in Palistina genomen. Ik vermoed omdat er daar meer lijden te zien is.

"Foto 73: Gevangenis Al Khiam: Honderden mannen en vrouwen werden gedurende ettelijke jaren zonder proces gevangen gehouden door Israël (officieel was enkel het SLA verantwoordelijk, maar de Israëlische aanwezigheid was overduidelijk in de gevangenis, en gevangen werden doorgaans door Israëlische officieren ondervraagd). Sommige gevangen verbleven hier gedurende meer dan 10 jaar, en minstens 14 mensen overleden door foltering."

"Foto 87: Ramallah: Het IDF gebruikt doorgaans met rubber beklede stalen kogels en scherpe munitie tegen groepen Palestijnse tieners die stenen gooien naar bunkers of naar gepantserde voertuigen, maar geen reële militaire bedreiging vormen. Meer dan 2000 jonge Palestijnen werden in de eerste drie jaar van deze nieuwe Intifada gedood."
Een nog al generische uitleg die niet past bij dit plaatje. Je ziet namelijk een 9-jarige (of misschien was hij toch reeds tiener) een coca-cola flesje (ik vermoed dat water te schaars is) vasthouden dat hij heeft omgevormd tot een (wellicht niet al te functionele) molotov-cocktail. Of zo lijkt het toch op de foto.
Zo ook foto 103 die, niet van 'woede en wanhoop', maar van verbijstering getuigt. Het zijn emoties van een tiener na een begrafenis van een plaatselijke Palestijnse landbouwer, gedood door Joodse kolonisten. Vermoedelijk heeft de fotograaf meer ervaring met chronische woede en een verbijsterde blik van wanhoop. Hoe dan ook, mijn indrukken zijn slechts gebaseerd op zijn foto's.

"Foto 92: Radwan Ishtayeh: 37 jaar oud, van het dorp Salem in de nabijheid van Nabloes, stierf op 2 juli 2001 als gevolg van kritische verwondingen in de borst en nek, opgelopen vroeger op de dag, wanneer Israëlische bezettingstroepen het vuur openenden op een groep van ongewapende Palestijnen na de begrafenis van Sameh Abu Haneesh. De man die hem kust [op de foto] is zijn broer Ibrahim Ishtayeh."
Sameh Abu Haneesh. Die naar herken ik nog van foto 30.

"Foto 30: Beit Dajan: Vrouwen die samenkomen voor de begrafenis van Smaeh Abu Henish, 23 jaar, uit Beit Dajan. Hij werd op 1 juli in Jeni samen met twee andere Palestijnen gedood tijdens een raketaanval op hun wagen door Israëlische Apache", dus Amerikaanse, maar dat -immer- terzijde "helikopters. Er werden zes raketten afgevuurd, waardoor de wagen volledig werd vernietigd en de lichamen werden verminkt."
Het lachwekkende contrast ontging me niet.

"Foto 133: Sderot: Het 'Qassam Museum' binne het Sderot politiecommissariaat, waar Israël zorgvuldig duizenden zelfgemaakte raketten bewaart die vanuit de Gazastrook afgevuurd werden. In totaal doodden zij 9 Israëli's in 10 jaar tijd."
Maar het is cynische humor. En uitspraken als "6 miljoen was veel te veel. Maar 9 valt best mee, zijn voor buitenstaanders misschien de eerste 5 seconden leuk, maar tijdens de tentoonstelling voel je je teveel semiet (of minstens mens) om zoiets nog maar te bedenken.

Triviaal lijden (12 jarig jongetje dat uit het niets door een granaat wordt getroffen), voorzienbaar lijden (392 gevallen te Naser ziekenhuis na operation 'Cast Lead') en collectief lijden (Bedoeïenendorp met de grond gelijk maken, al nemen zijn zelden tot nooit deel aan verzet, maar omdat ze geen 'wettig eigendomsdocumenten' hebben voor het land waar ze meer dan 100 jaar op leefden). Het komt allemaal aan bod.

Ook Israëli hebben het moeilijk (in de Gazastrook). De kolonisten met hun vertrek. IDF met het moeten dwingen van hun vertrek.
"Foto 67: Shirat Hayam: Een groep van 38 mensen, voor het merendeel religieuze tieners, heeft zichzelf vastgebonden op een dak, terwijl zij gebeden opzeggen en zingen. Ze worden geleid door Noam Arnon, uit Hebron. Zij waren de laatste kolonisten die werden geëvacueerd van deze nederzetting aan de kust."
Op foto 60 zien we een soldaat die emotioneel is tot tranen toe bij de evacuatie.

Wie de tentoonstelling nog gaat bekijken raad ik sterk aan het boekje te lezen. De volgende foto's (en de uitleg er bij) zijn de moeite waard: 108 (over Operatie 'Defensive Shield' waarbij 95 huizen werden vernietigd, 3000 mensen dakloos, meer dan 50 lichamen onder het puin teruggevonden), 114 (niet voor gevoelige kijkers, zes dagen dierf niemand het lichaam weghalen omwille van de intensiteit), 137 (de luchtmacht bombardeert, maar het laat mooie lijnen boven de horizon), 195 (ironisch lijden), 161 ("Hamas heeft de Israëli's de sleutel gegeven om zo te handelen", luidt zijn oordeel), 164 (meer dan 800 tunnels over 14km, doet aan de Vietcong denken), 169 (embargo cement en staal is goed voor de Palestijnse recyclage-mentaliteit), 19 (meer dan 15 jaar vooraleer een olijfboom olijven voorbrengt, 15 seconden voor een Israëlische bulldozer om hem te vernietigen en foto 180, waar dit weetje je des te harder treft), 183 en het meest hilarische is de afsluiter 186.

Ik citeer een laatste maal:
"Rafah, Gazastrook, 14 september 2005: Hamas blaast een deel van de 8 meter hoge scheidingsmuur op, die de Palestijnse stad scheid van Egypte. Duizenden mensen stormen in een ongelooflijke chaos over de grens om voor het eerst in 18 jaar familieleden te bezoeken...of om goedkope Egyptische goederen zoals sigaretten en benzine mee te brengen."
Het zal u niet verbazen dat ik weinig sympathie heb voor mensen die temidden van ontbering toegeven aan verslavingen. Als ik Afrikaanse kinderen zie roken en lijm snuiven treft mij dezelfde verslagenheid. Benzine treft dan weer mijn ecologisch bewustzijn. Toch is de basis hiervoor bij mij steevast antropocentrisch en is het menselijk lijden dat gepaard gaat met het gebrek aan benzine in de Gazastrook te hoog om ook dit te vooroordelen. Ze gebruiken het namelijk zelden voor transport (al zou ik in de woestijn liefst zo min mogelijk wandelen), maar voor sanitair. Elektriciteit werkt meestal op generatoren, zo ook hun waterzuivering en riolering. Men heeft zelden genoeg brandstof om een werkende infrastructuur te hebben.

Nee, wat de ecologische voetafdruk van Palistina betreft maak ik me geen zorgen. Zo zie je maar, er is nog goed nieuws in de wereld.